Tercüme yapmak dünyanın en karışık ve en fazla beyin aktivitesi gerektiren işlerinden bir tanesidir. Bunun sebebi olarak da tercümenin bir çok ayrıntıya ve dikkat edilmesi gereken önemli noktalara sahip olması, hızlı düşünebilme, iyi bir hafıza, planlı ve programlı çalışabilme gibi insanları en fazla zorlayan yetenek ve özelliklerin hepsine ihtiyaç duyması olarak düşünülebilir. Diyalekt çevirisi ise farklı bir boyuta geçmek gibidir. Çünkü diyalekt tercümesinin içinde tüm tercüme özelliklerinin yanı sıra yaratıcılık da yer almaktadır.
Diyalekt Tercümesi Neden Gereklidir?
Diyalekt özellikle romanlarda, sözleri çevrilecek olan karakterin betimlemesi açısından çok önemlidir. Bir insanı yazı ile tanımlarken sadece diyalektten kafanızda bir karakter oluşabilir. Örneğin “kafasında örme bere ve çamurlu ayakkabılarıyla bir adam yaklaşır ve “Ha bunlari buraya kim dizdü daa” diye sorar” dediğimde kafanızda direkt olarak bir karakter oluşur. Öyle ki mekan hakkında bile kafanızda bir şeyler oluşabilir. Çünkü siz de ben de bu konuşma şeklinin Karadenizlilere ait olduğunu Karadenizlilerin yaşadıkları bölgeyi ve genel alışkanlıklarını, ilgilendikleri meslekleri biliyoruz.
İşte burada diyalekt tercümesi gereklidir. Çünkü yazar bu karakterin nereli olduğunu, nasıl davranabileceğini, düşünce yapısını sadece konuşma şeklini aktararak açıklamıştır. Ancak bu romanı İngilizce okuyacak bir yabancı, özellikle Türkiye hakkında bilgisi olmayan bir yabancı Karadenizlilerin özelliklerini bilmediğinden bu noktada eksik kalacaktır. Diyalekt tercümesi bu gibi durumlarda önemli olmaktadır.
Diyalekt Çevirisi Nasıl Yapılır?
Türkiye’yi hiç bilmeyen bir İngilize Karadenizliyi, herhangi bir açıklama yapmadan nasıl anlatabilirsiniz? Bu konuda genelde kullanılan yöntem benzetmedir. İngilizlerin bildiği, karadenizlilere benzer yapıda olan bir bölge insanının konuşma şekli kullanılabilir. Örneğin bir Karadenizliyi bir İngiliz’e anlatmak için İrlandalılar ile benzetme yapılabilir. Tabi ki tam karşılığını veremeyecektir ancak burada anlatılmak istenen karakterin genel yapısıdır.
Diyalekt çevirisi aslında bir tercümanın mesleğini nasıl başarılı bir şekilde yapabileceği konusunda büyük işaretler vermektedir. Örneğin profesyonel İspanyolca – İngilizce tercüman olan Leigh Clayborne bir yazısında çevirisini yapmakta olduğu kitaptan bahsetmiştir. İspanyol bir yazar tarafından yazılmış kitapta futbol ile ilgili bir referans bulunmaktadır.
ABD okuyucularına çevrilecek olan kitap için Clayborne, futbol referansını değiştirerek basketbola uyarlamıştır. Yazara konu hakkında bilgilendirme de yaptığını belirten tercüman diyalekt çevirisi konusunda bu örneği göstermektedir. ABD halkı futbol hakkında pek bilgili değildir ancak basketbolu herkes bilmektedir. Bu nedenle çeviri hedefine göre tercüman kitapta değişikliğe gitmiştir.
Tercüme her zaman motamot çeviri değildir. Bir yazıyı, bilgiyi, içeriği, sözü ya da konuşmayı, kaynak dili bilmeyen birine en iyi anlayacağı şekilde anlatmaktır.