Noterliğin Doğuşu, Roma Hukununda Noter

Günümüz hukukunun temellerinin Roma Hukuku’na dayandığı yadsınamaz bir gerçektir. Roma Hukuku, bugün özellikle kıta Avrupa’sında yürürlükte bulunan hukuk düzenlerinin oluşumunda, önemli bir rol oynamış ve hukuk sistemlerini doğrudan etkilemiştir.

Dolayısıyla günümüzün vazgeçilmez kurumlarından olan noterliğin temellerinin de Roma Hukukuna dayandığını söylemek mümkündür, ancak noterlik kurumu temellerini Roma hukukundan almış olmakla beraber, içinde bulunduğu dönemin özelliklerine, siyasi, sosyal ve ekonomik yapısına göre zaman içinde çeşitli değişikliklere uğramıştır.

Roma İmparatorluğu`nun kuruluşunun ilk dönemlerinden, orta çağa kadar geçen süre içinde, noterlik kurumu gelişerek büyümüş, önemli ve güçlü bir kurum haline gelmiştir. Noterler genelde üst sınıf mensuplarından oluşmuş ve hatta bazı dönemlerde imparator adına faaliyetlerini sürdürmüşlerdir.

Her dönemin siyasi yapısından etkilenen ve buna göre şekillenen noterlik kurumu, özellikle 12. yüzyıl ve devamında bugün anladığımız şekilde noterliğe benzer bir yapı ve işleyiş içine girmiştir. Bu çalışmada, özellikle Roma İmparatorluğu’nda noterlik kurumu, dönemler içinde kullanılan farklı terimlerle birlikte, noterlik kurumuna ilişkin açıklamalar yapılarak ele alınmış ve Roma İmparatorluğu’nun yıkılmasından sonra noterlik kurumunun gelişimi ana hatlarıyla incelenmiştir.

 

I. ROMA İMPARATORLUĞU DÖNEMLERİ İÇİNDE NOTERLİK

Noterlik kurumu, Roma İmparatorluğunun klasik devlet yapısı içinden çıkmış ve tarih boyunca bu kurum için scriba, notarius, tabellio, tabularius ve bunun gibi çesitli terimler kullanılmıştı. Bunlar, bugünkü noterlik anlayışının temellerini oluşturmakla birlikte, bu terimlerin aralarında bazı farklılıklar da bulunmaktaydı. Ancak tarihte, noterliğe benzer faaliyetleri yürüten kişilerin her dönemde farklı isimlendirildiği ve faaliyetleri, işleyişleri, idari yapılarıyla ilgili içinde bulundukları dönemin özelliklerine göre, çesitli değişikliklere uğradıkları belirlenmiştir. Aşağıda scriba, notarius, tabellio terimleri ayrı başlıklar halinde tek tek incelenecektir.

1. GENEL OLARAK NOTERLIK VE SCRIBA

Roma İmparatorluğu`nun ilk dönemlerinden itibaren noterlik kurumu özellikle, kamu, özel ve uluslararası hukuk alanlarında sosyal yaşam düzeni içinde geniş bir yer tutuyordu. İmparatorluğun kuruluş dönemlerinde ve sonrasında genellikle sözleşmeler sözlü olarak stipulatio[1] yoluyla yapılıyordu. Dolayısıyla bu dönemlerde yazma sanatı çok gelişmemişti. Ancak bu şekilde sözleşmeler yapıldığında ve sonrasında, sözleşmeye ilişkin bir uyuşmazlık ortaya çıktığında, ispat açısından bazı zorluklar yaşanıyordu. Eğer sözleşmeler şahitler huzurunda yapılmışsa, tekrar şahitlerin aranması, hayatta olup olmadıklarının araştırılması ve ifadelerine başvurulması gerekiyordu. Bu durum, taraflar açısından büyük güçlükler doğuruyordu. Bu nedenle bazı hukuki ilişkilerin kayıt altına alınması gerekliliği ortaya çıktı[2].

Ticari hayatın gelişmesi, sosyal yaşamın daha düzenli hale gelmesi, taraflar arasında sözleşme ilişkilerinin gelişmesi sonucunda Roma toplumunda, devlet adına belge düzenleyen, muhasebe defterleri tutan ve buna benzer idari ve kamu hizmeti yapan, kendine bunu meslek edinmiş bir grup ortaya çıktı. Bu kişilere yazıcı (scriba) denmekteydi. Scriba[3] terimi aynı zamanda, librarius anlamında, edebi yönden iyi yazı yazan kişiler için de kullanılmaktaydı. Kural olarak, özgür ve Roma vatandaşı olan kişiler yazıcı olabilirlerdi[4]. Klasik Dönemde yazıcı terimi hukuki açıdan, ilk olarak mahkemelerde, davalara ilişkin kayıtları tutan, kopyalayan, görevli katipler için kullanıldı[5]. Daha sonra, sözleşme, vasiyetname ve benzeri hukuki belgeleri düzenleyen, devlet adına (mahkemelere veya senatoya bağlı) çalışan kişilere de yazıcı dendi. Yazıcılar, ilk zamanlardan itibaren modern noterlerin temelini oluşturmuştu. Yaptıkları işler zaman içinde genişlemiş, bunun sonucunda isimleri ve toplum içindeki yerleri de farklılaşmıştı.

Sosyal Medyada Paylaş

Size daha iyi hizmet verebilmemiz için, bizi değerlendirin!

12345 (Değerlendir! / Vote now!)
blankLoading...
Mesajlaşmayı Aç
Merhabalar Nasıl Yardımcı Olabiliriz ?