Yazıda neler var?
Tercüme Nedir?
Geçmişten günümüze farklı kültürlerden, farklı dillerden birçok insan, halk ve kitle birbirleriyle iletişim kurmak, etkileşime geçmek ihtiyacı hissetmiştir. Bu ihtiyaç günümüzde ise dünyadaki kültürler arası bariyerlerin yıkılmış olması nedeniyle daha da önemli bir hal almaktadır. Durum bu iken farklı kültürlerin, farklı dillerin arasındaki etkileşimi sağlamak hayati önem arz etmeye başlamıştır. İşte tam da bu noktada imdadımıza tercüme (sözlü çeviri) çıkmaktadır. Tercüme dilimizde “sözlü çeviri” anlamına gelmektedir; ancak, hem yazılı hem de sözlü yapılan faaliyetlere genel olarak çeviri adını da verebilmekteyiz. Tercüme temelde bir dilin farklı bir dilde ifade edilmesi; yani bir dilden başka dillere yapılan çeviri anlamına gelmektedir. Tarih boyunca kendine geniş bir yer edinen tercüme faaliyeti insanların gündelik hayatlarında da sıklıkla başvurmak durumunda kaldığı, farklı birçok alana hitap edebilen oldukça geniş kapsamlı bir kavramdır. Hukuktan tıpa; edebiyattan ticarete; diplomasiden sosyal yardımlaşma kuruluşlarına kadar farklı birçok alanda çevirinin etkinliğinden bahsedebilmekteyiz. Buna paralel olarak da tercümeyi kendi içinde şekillendirebilmekteyiz. Yani; tercümeyi kendi içinde alt başlıklara, türlere ayırabilmemiz mümkündür. Gelin birlikte bu alt başlıkların ne olduğunu öğrenelim.
TERCÜME TÜRLERİ
Yukarıda da bahsettiğimiz gibi oldukça geniş kapsamlı bir alan olan, oldukça geniş bir kitleye hitap eden tercüme faaliyetinin doğal olarak kendi içinde alt türleri oluşmuştur. Bu alt türler farklı birçok alana hitap etmektedir ve mensup olduğu alana odaklanarak çevirinin daha düzgün, daha kaliteli olmasını amaçlar. Her bir tür ise farklı uzmanlık becerileri gerektirmektedir. Bu alt türleri detaylarıyla birlikte sizlerle inceleyelim.
Diyalog Çevirisi
Bu çeviri türü çok farklı ortamlarda gelişebilen bir türdür. Bu çeviri türünde tercüme iki ya da daha fazla kişi arasında yapılmaktadır ve belirleyici kıstas diyalog biçiminde, karşılıklı geçen konuşmaların tercüme edilmesidir. Tercüme birbirinden farklı pek çok ortamda gerçekleşebilmektedir. Dikkat edilmesi gereken en önemli noktalardan biri ise konuşmaların kısa kısa ve karşılıklı gelişmesi, dolayısıyla da konuşmaların akışını bozmaksızın bir dilden diğer dile sürekli olarak geçiş yapma gerekliliğidir. Konuşmaların kısa kısa ve spontane gelişmesi nedeniyle tercümanlar sık sık devreye girerler ve hatırlanması gereken bilgi miktarı daha az olduğu için tercümelerini not almaksızın yapabilmektedirler. Ayrıca tercümenin gerçekleştiği ortamda tercüman ve katılımcılar aynı ortamda, eşit fiziksel koşullarda; örneğin bir masanın etrafında bulunabilirler. Bundan dolayı da katılımcılar arasındaki etkileşime birebir, aktif olarak katılarak, zaman zaman katılımcıların diyaloglarını düzenleme, katılımcılar arasında seçim yaparak diyaloglarda öncelikli tarafları belirleme ve anlaşılamayan noktaları açıklığa kavuşturma gibi bir rol üstlenmektedirler. Bu tercüme türünün sıklıkla gerçekleştiği ortamlar arasında iş görüşmelerini, hastaneleri ya da doktor muayenehanelerini, turizm merkezlerini, mahkemeleri ya da devlet dairelerini sayabiliriz.
Ardıl Çeviri
Bu çeviri türünde tercüme daha resmi bir ortamda yapılmaktadır. Diyalog çevirisine göre daha uzun konuşmaların yapıldığı bu çeviri türünde konuşmacılar zaman zaman konuşmalarını yazılı bir metinden okurlar. Karşılıklı görüşmeler üst düzeydir ve konuşmacılar daha uzun konuşurlar. Konuşmacılar kimi zaman süresi 5- 6 dakikayı bulan konuşmalar yaparlar ve konuşmaları daha uzun olduğu takdirde duraklayarak konuşmanın dinleyicilere tercüme edilmesi için beklerler. Bu noktada tercüman ise konuşmayı dinler ve önemli gördüğü noktaları not alır, not aldığı kısımlar dışında kalan cümleleri ise aklında tutması gerekmektedir. Sonrasında ise konuşmayı aldığı notlardan ve hafızasına aldığı diğer kısımlardan hareketle diğer bir yabancı dile çevirir. Tercüme sırasında bulunulan ortam büyük bir salon ise tercüman dinleyicilerin tamamına ulaşabilmek adına tercümeyi bir mikrofon aracılığıyla yapabilmekte, kimi zaman da kürsüye ya da sahneye çıkarak bu işlemi gerçekleştirebilmektedir. Ardıl çeviri diyalog çevirisinde saydığımız ortamların tamamında gerçekleştirilebilir; ancak konferanslar ve diplomatik temaslar gibi ortamlarda da icra edilmesi mümkün olabilir.
Simultane (Eş Zamanlı Çeviri)
Bu çeviri türü tercümanların belki de en çok zorlandığı türdür. Bu türde çeviri yapılan konuşmayla eş zamanlı olarak yürümektedir. Ardıl çeviriye gör çok daha büyük çaplı, uluslararası organizasyonlarda kullanımı tercih edilen bu tür tercümenin gerçekleştirilmesi için özel teknik donanım da gerektirmektedir. Fazlasıyla zihin yorucu olan bu türde tercümanın aynı anda bir yandan konuşmayı dinlemesi, konuşmacının beden dilini takip edip uygun biçimde yorumlaması, dinlediği konuşmaları uygun şekilde anlayıp yorumlaması; diğer yandan da kendi çıktısını dinleyip ses tonu, aksan, sözcük seçimi ve dil bilgisi açısından da otokontrol sağlaması gerekmektedir. Tercümenin yapıldığı ortam; büyük çaplı organizasyonların gerçekleşeceği ortamlarda bulunan ya da sonradan kurulabilen çeviri kabinleridir. Tercüme çeviri kabinlerinde bulunan kulaklık ve mikrofonlar yardımıyla yapılır. Bazı durumlarda konuşma metni tercümana önceden çalışması için verilebilir. Bir kabinde 2 ya da 3 tercüman bulundurulmaktadır. Bir tercüman ise tek başına maksimum 40 dakika tercüme yapabilmektedir.